Bijzondere tijden vragen om goede contractering

De corona-uitbraak doet een zwaar beroep op de Nederlandse gezondheidszorg. Juist nu blijkt hoe belangrijk het is dat zorgprofessionals, zorgaanbieders en zorgverzekeraars elkaar weten te vinden, en een goed beeld hebben van de zorg die beschikbaar is.

Bij de contractering voor 2021 komt het er op aan dat zorgaanbieders en zorgverzekeraars regionaal in kaart brengen welke zorg nodig is. Om dit te organiseren is samenwerking tussen zorgaanbieders uit alle zorgsectoren nodig.

Karina Raaijmakers, directeur Toezicht en Handhaving bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), blikt vooruit op de contractering voor 2021:

“Sinds maart van dit jaar zien we dat zorgprofessionals, zorgaanbieders en zorgverzekeraars alles op alles zetten om de toegankelijkheid van de zorg te borgen. Maar het onvoorspelbare verloop van het virus en de schaarste aan zorgprofessionals maken dit een zware strijd. Dit zal zonder twijfel ook een rol spelen in de contractering voor 2021. Bijvoorbeeld waar het gaat om het stimuleren van digitale zorg en het intensiveren van samenwerking in de regio. Ook – of juist – nu blijft het van belang om in de contractering oog te hebben voor de vraag hoe stijgende zorgkosten en knelpunten in de toegankelijkheid kunnen worden opgelost. In onze nieuwe contracteringsmonitors zullen we specifiek aandacht hebben voor de mate waarin deze onderwerpen aan bod komen in de contractering. We verwachten terug te zien dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders meer inzetten op langetermijnafspraken, waarin ook aandacht is voor het voorkomen, vernieuwen en verplaatsen van zorg. Deze doelen hebben we in de onlangs gepubliceerde Stand van de zorg 2020 nader omschreven.”

Het afgelopen jaar brachten wij vijf monitors uit over de contractering van de huisartsenzorg, wijkverpleging, geestelijke gezondheidszorg, paramedische zorg en eerstelijnsverblijf en geriatrische revalidatiezorg. We brengen nu de inhoud van de monitors per sector onder de aandacht zodat partijen hier lessen uit kunnen trekken voor de contractering voor 2021.

Huisartsenzorg

De grote druk op de zorg betekent voor de eerste lijn dat zorgaanbieders zoals huisartsen, praktijkondersteuners, wijkverpleging en paramedische zorg, nog meer moeten gaan samenwerken. Samen met zorgverzekeraars moeten zij een visie ontwikkelen op basis van de zorgvraag van patiënten in de regio. Voor nu en in de toekomst. De huisarts heeft hierin een sleutelrol. Dat betekent dat veel werk van de huisarts verandert. Dat is nu al zo, maar die ontwikkeling moet nog sneller gaan.

In onze monitor zien we dat huisartsen en zorgverzekeraars investeren in de onderlinge relatie en dat komt de ontwikkeling van regioplannen ten goede. Wij constateren dat de individuele huisarts nu nog te weinig de meerwaarde van het regioplan ervaart. Door samen te focussen op het gemeenschappelijke hogere doel – passende zorg voor mensen dicht bij huis, en de regie bij de patiënt – ontstaat die meerwaarde. Als zorgverzekeraars en zorgaanbieders al vóór het uitwerken van een regioplan met elkaar om tafel gaan, kunnen ze hun verwachtingen naar elkaar uitspreken. Het vertrouwen dat hieruit volgt, vormt de basis om tot een goed plan te komen en samen aan de slag te kunnen.

Al onze bevindingen zijn te lezen in de monitor huisartsenzorg 2020.

Wijkverpleging

Nu mensen steeds langer thuis blijven wonen, speelt de wijkverpleegkundige een sleutelrol in het bieden van de juiste zorg op de juiste plek. Het lukt zorgaanbieders en zorgverzekeraars in de wijkverpleging nog steeds om voldoende zorg bij mensen thuis te bieden. Dat is gezien de toenemende druk die de vergrijzing en de personeelstekorten in 2019 op de sector legden, een prestatie van formaat. Als enige sector hebben zorgaanbieders en zorgverzekeraars in de wijkverpleging een taakgroep opgericht voor de uitwerking van de afspraken die in het hoofdlijnenakkoord 2019-2022 over contractering zijn vastgesteld.

Zorgaanbieders en zorgverzekeraars werken goed samen om de problemen in de wijkverpleging op hoofdlijnen aan te pakken. Nu moeten zij daar in hun contracten ook op lokaal niveau concrete afspraken over maken. Dat houdt in dat wijkverpleegkundigen met andere zorgaanbieders in de eerste lijn maar ook met welzijnsorganisaties in de gemeenten moeten gaan samenwerken. Daarnaast roepen wij zorgaanbieders op om samen met de zorgverzekeraars een gezamenlijke visie te ontwikkelen over de zorg in de regio.

Al onze bevindingen zijn te lezen in de monitor wijkverpleging 2020.

Geestelijke gezondheidszorg

Het proces rond de contractering in de ggz voor 2020 verliep beter dan voor 2019. Zorgaanbieders geven aan dat zij de benodigde praktische informatie vanuit zorgverzekeraars beter konden vinden. Uit onze monitor blijkt echter dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders weinig concrete afspraken maken over de inhoud van de zorg. Dat is verontrustend. Het gesprek zou moeten gaan over wachttijden, zorg voor patiënten met een complexe zorgvraag, innovatie en de kwaliteit van de zorg. En daarnaast over wat de juiste zorg is voor de patiënt en op welke plek die het beste gegeven kan worden. In plaats daarvan ligt de nadruk nu te vaak op alleen het financiële aspect van de zorg.

Een belangrijke oorzaak is dat er tussen aanbieders en verzekeraars nog geen duidelijke afspraken zijn gemaakt over de kwaliteit. Er zijn echter inmiddels voor 30 aandoeningen kwaliteitsstandaarden ingeschreven bij het Zorginstituut. We roepen partijen op om te werken aan de implementatie van die kwaliteitsstandaarden en om op lokaal niveau concrete afspraken te maken. Daarmee wordt de kwaliteit leidend bij de contractering en dat komt de zorg aan de patiënt ten goede. Wij adviseren om het programma Zinnige Zorg van het Zorginstituut als leidraad te gebruiken bij het maken van concrete afspraken over de inhoud van de zorg. Wij zien daarin mooie voorstellen om bijvoorbeeld de zorg voor patiënten met psychoses en PTSS te verbeteren.

Al onze bevindingen zijn te lezen in de monitor ggz 2020.

Paramedische zorg

Zorgaanbieders van paramedische zorg kunnen bij uitstek zorg dicht bij huis leveren. Maar dit vraagt wel om aanpassingen van zowel zorgaanbieders als zorgverzekeraars. In onze monitor concluderen wij dat zorgaanbieders zich regionaal sterker kunnen organiseren. En zorgverzekeraars kunnen in de inkoop van zorg stimuleren dat bijvoorbeeld zorg van het ziekenhuis naar de eerste lijn verplaatst. Daarnaast zien we dat paramedici en zorgverzekeraars andere beelden hebben over het contracteren. Dat staat het vormen van een gezamenlijke regiovisie, die aansluit op de zorgvraag, in de weg.

Om de juiste zorg op de juiste plek de ruimte te kunnen geven, is er behoefte aan bredere multidisciplinaire afstemming en ondersteuning in de regio. Wij bieden in onze regels de mogelijkheid om voor huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg de organisatie en infrastructuur gezamenlijk te organiseren. We gaan met goede regionale initiatieven in gesprek om te experimenteren met de bekostiging. Als iets succesvol is, kunnen we landelijk opschalen.

Al onze bevindingen zijn te lezen in de monitor paramedische zorg 2020.

Eerstelijnsverblijf en geriatrische revalidatiezorg

In de kortdurende zorg zien we dat zorgverzekeraars in de inkoopdocumenten hun visie opnemen over hoe deze zorg georganiseerd moet worden. Te denken valt aan het willen versnellen van de beweging om zorg thuis te organiseren zolang dit medisch verantwoord is, de thuissituatie dit toelaat en de patiënt dit wil.

Door middel van afspraken in de contractering kunnen zorgverzekeraars sturen op de door hen geschetste visie. Nog meer dan nu gebeurt, kunnen in de contracten inhoudelijke afspraken gemaakt worden. Bijvoorbeeld over het stimuleren van samenwerking tussen professionals of de inzet van digitale zorg. Op dit moment zien wij dat nog maar beperkt terugkomen in de contracten.

Om goede afspraken te kunnen maken over de organisatie en de kwaliteit van de kortdurende zorg, is het nodig dat er een integraal kwaliteitskader met kwaliteitsstandaarden komt. Dat is er nu nog niet, maar dit kan zorgaanbieders juist ondersteunen bij het leveren van goede en samenhangende zorg aan patiënten die baat hebben bij een vorm van tijdelijk verblijf. Daarnaast kan een kwaliteitskader ondersteunen bij het inzichtelijk maken van de zorgverlening. Vanuit de NZa denken we graag mee met zorgaanbieders en zorgverzekeraars hoe we de bekostiging van de kortdurende zorg kunnen verbeteren, aansluitend op de zorginhoud en passend in de eerste lijn.

Al onze bevindingen zijn te lezen in de monitor eerstelijnsverblijf en geriatrische revalidatiezorg.