Meer professionele autonomie voor de wijkverpleegkundige

Het staat op de agenda voor 1 januari 2022: de start van het nieuwe bekostigingsexperiment in de wijkverpleging. In vijf jaar tijd groeien we samen met wijkverpleegkundigen, zorgaanbieders en zorgverzekeraars toe naar een nieuwe manier van bekostigen en contracteren van wijkverpleging. We bewegen weg van alleen ‘uren zorg’. Daarmee verschuift de focus naar de inhoud, de kwaliteit en het resultaat van zorg. Zorgverzekeraars betalen dan niet meer per uur, maar met een vrij tarief voor een langere periode zoals een week of een maand. Binnen deze periode kunnen verzorgenden en wijkverpleegkundigen de cliënt zo goed mogelijk ondersteunen in de zorg die nodig is. 

Wijkverpleegkundigen worden dankzij de nieuwe bekostiging beter ondersteund om de zorg te personaliseren en zo in te zetten dat die ook op de lange termijn het meeste bijdraagt voor de cliënt. Bijvoorbeeld door te investeren in passende zorg, preventie, innovatie, digitale zorg en zelfredzaamheid. Dat is niet alleen waardevol voor de cliënt, maar deze professionele autonomie is ook essentieel voor het werkplezier van wijkverpleegkundigen. En dat is van groot belang, om verpleegkundigen te behouden voor het vak en nieuwe verpleegkundigen te enthousiasmeren.

Evida was één van de vier zorgaanbieders die meedeed aan de pilot waarin het gebruik van de cliëntprofielen werd onderzocht. Bestuursvoorzitter Roger Ruijters deelt zijn ervaringen: 

“Al meerdere jaren ben ik bestuurder van organisaties met een grote thuiszorgtak. Enkele jaren geleden heb ik, met dank aan het maandtarief, afscheid genomen van het ‘uurtje-factuurtje’-systeem. Via een vast maandtarief werden we beloond voor slimme oplossingen, preventie en de juiste mantelzorgondersteuning. Onze professionals zijn hier tot de dag van vandaag nog dankbaar voor en laten de creatiefste kant van zichzelf zien. 

Positieve Gezondheid is hierbij de gedeelde overtuiging die ons helpt om de juiste dingen goed te doen. Niet verschralen maar verslimmen en ontzorgen is daarbij mijn credo. Een gelijk maandtarief voor iedere cliënt werkt vanuit de ‘wet van de grote getallen’ en is daarmee niet voor elke zorgaanbieder geschikt. Bekostiging via valide cliëntprofielen draagt bij aan de nodige fijnmazigheid zodat verschillende vergoedingen beter passen bij verschillende groepen cliënten. 

Onze wijkverpleegkundigen, die meedoen aan de pilot, waarderen de professionele regelruimte en de verminderde lastendruk. Alles beter dan terug naar ‘uurtje-factuurtje’ is de algemene opinie onder onze wijkmensen, die zich ergeren aan de ‘urenknallers’ onder de (ongecontracteerde) thuiszorgorganisaties. 

De nieuwe bekostiging is under construction en wordt samen met wijkverpleegkundigen en wetenschappers verder geoptimaliseerd. Nog niet ideaal, maar wel een belangrijke stap voorwaarts naar een toekomst waarin het kleinste verpleeghuis misschien wel achter je eigen voordeur ligt.”

Brede kijk op passende zorg

“We willen met deze bekostiging een cultuuromslag in de wijkverpleging stimuleren”, legt Thijs Vietje, projectleider nieuwe bekostiging wijkverpleging bij de NZa uit. “Wijkverpleegkundigen zijn niet alleen enorm belangrijk als het gaat om het leveren van zorg, maar ook in het voorkomen van zorg en in het stimuleren van zelfredzaamheid van cliënten. Zij krijgen een steeds centralere rol in de eerste lijn. Onze ouderen blijven steeds langer thuis wonen en zullen in die thuissituatie ook steeds vaker specialistische zorg nodig hebben. De wijkverpleegkundige legt de verbinding met de huisarts, het ziekenhuis, het wijkteam, de familie en mantelzorgers. Het is heel belangrijk dat de wijkverpleegkundige op basis van zijn of haar eigen professionele inzicht de juiste zorg in kan zetten en passende keuzes kan maken. De cliëntprofielen ondersteunen in het maken van die omslag. We willen benadrukken dat de cliëntprofielen niet in de plaats komen van de indicatiestelling van de wijkverpleegkundigen. Er komt juist meer ruimte voor professionele autonomie.” 

“Inzetten op preventie is ontzettend belangrijk maar bijvoorbeeld ook advance care planning, proactieve zorgplanning en coördinatie van zorg”, vervolgt Vietje. “Dat zijn voorwaarden die ook vanuit de bekostiging moeten worden gestimuleerd. In het bekostigingsexperiment krijgen zorgaanbieders en zorgverzekeraars daarom ook de mogelijkheid om afspraken te maken over maatwerk, bijzondere zorgactiviteiten en andere innovatieve ideeën voor contractering. Onder de huidige bekostiging sturen zorgverzekeraars en zorgaanbieders met name op het (gemiddeld) aantal uren per cliënt. Vanuit passende zorg willen we juist ook de inhoud en uitkomsten van zorg meer stimuleren. Daarom worden in de nieuwe bekostiging cliëntprofielen geïntroduceerd. De nieuwe profielen zijn geen doel op zich. Het is een middel om bij te kunnen dragen aan de ontwikkelingen in de wijkverpleging.” 

Omring is één van de oprichters van het Nederlands Wijkverpleegkundig Genootschap (NWG) en één van de zorgaanbieders die in 2022 aansluit bij het vervolgonderzoek naar cliëntprofielen. Bestuursvoorzitter Jolanda Buwalda vertelt waarom juist de betrokkenheid van de wijkverpleegkundigen bij het ontwikkelen van deze nieuwe bekostiging zo belangrijk is.

“Waarom wij aansluiten bij dit nieuwe bekostigingsexperiment? Omdat wij ervan overtuigd zijn dat we af moeten van p x q. We moeten af van de regeldruk en de omgekeerde bewijslast waarin wijkverpleegkundigen al hun activiteiten registreren. Een administratieve overdaad moeten we ook in de nieuwe bekostiging echt voorkomen. In plaats daarvan is het belangrijk dat we het vertrouwen in onze wijkverpleegkundigen teruggeven en borgen. 

Vanuit het Nederlands Wijkverpleging Genootschap willen we de beroepsgroep echt actief betrekken, hun kennis en kunde is essentieel. Zo hebben de wijkverpleegkundigen echt de mogelijkheid om de cliëntprofielen door te ontwikkelen. De profielen richten zich nu vooral nog op de activiteiten van de wijkverpleegkundigen en zijn vooral gebaseerd op het ondersteunen van cliënten in de dagelijkse omstandigheden. Terwijl er grote verschillen zijn tussen bijvoorbeeld cliënten die chronisch ziek zijn of cliënten die palliatieve zorg nodig hebben. Doorontwikkeling van de cliëntprofielen is daarom nog nodig, zodat ze meer gaan aansluiten op de aard en de ernst van de feitelijke problematiek van cliënten.

Al drie jaar experimenteren wij in alliantie met zorgverzekeraar VGZ met een maandbedrag. Daardoor hebben we al meer professionele ruimte voor onze wijkverpleegkundigen ontwikkeld, en dat wordt ook zo ervaren in de praktijk. We hebben zorg kunnen afschalen en de juiste gespecialiseerde zorg in kunnen zetten. Dat lukt ook dankzij de slimme inzet van technologie: we maken gebruik van medicijndispensers om fouten te voorkomen en kijken bijvoorbeeld wat cliënten zelf kunnen doen. Er is dus al veel bekend en graag nemen we al deze input mee in de pilot. Zodat we met elkaar de goede keuzes kunnen maken om tot een passende bekostiging te komen waarmee we doelmatig werken en ook echte waarde toevoegen voor al die verschillende cliëntgroepen binnen de wijkverpleging. Maar bovenal ook onze professionals het vertrouwen en de regie in hun vak teruggeven.”

Cliëntprofielen

Belangrijk is dat de cliëntenprofielen niet bepalen hoeveel zorg een cliënt straks krijgt. De indicatiestelling die de wijkverpleegkundige uitvoert, blijft daarin leidend. Hij of zij weet immers het beste welke zorg precies nodig is. Het cliëntprofiel is specifiek bedoeld als basis voor de bekostiging en de contractering. Op basis van deze informatie kunnen zorgaanbieders overstappen op bijvoorbeeld maandbedragen met de voordelen zoals die ook door Roger Ruijters van Envida en Jolanda Buwalda van Omring worden genoemd.

Het gaat in de nieuwe bekostiging dus niet om een – soms knellend – aantal uren beschikbare zorg, wel om het verlenen van kwalitatief goede zorg die past bij de cliënt. Ook als dat betekent dat je eerst meer zorg in moet zetten, om vervolgens de zelfredzaamheid van de cliënt te vergroten. Om tot een cliëntprofiel te komen is samen met wijkverpleegkundigen een korte vragenlijst van vijf vragen ontwikkeld. Deze vragen zijn gebaseerd op vijf kenmerken die bepalend zijn voor zorginzet: het verwachte verloop (palliatieve zorg), continentie, kleden, wassen en douchen, en medicatiegebruik. Op basis van de antwoorden, wordt een cliënt gekoppeld aan één van de tien cliëntprofielen.

Administratieve lasten

“We willen de administratieve lasten voor de wijkverpleegkundigen zo laag mogelijk houden. Alle partijen zijn daar echt heel scherp op”, benadrukt Vietje. “Daarom onderzoeken we steeds welke informatie ook uit andere bronnen kan worden gehaald en hebben we het aantal vragen zo beperkt mogelijk gehouden. Wijkverpleegkundigen die al met de vragenlijst werken geven aan dat invullen niet meer dan één à twee minuten kost. Daarbij komt dat de cliëntprofielen op termijn de doelgroepenregistratie van ZN vervangen. Tegelijkertijd zijn we bezig met een vervolgonderzoek om de cliëntprofielen te verbeteren en ze nog beter aan te laten sluiten op het vak van de wijkverpleegkundigen.”

Breed convenant gesloten 

Vanuit de sector is brede overeenstemming over de weg die we met de nieuwe bekostiging inslaan. In juni 2021 hebben Patiëntenfederatie Nederland, Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland, ActiZ, Zorgthuisnl, Zorgverzekeraars Nederland samen met de NZa een breed convenant gesloten. “Daarin borgen we met elkaar dat we gelijkgericht werken aan de doelen van de nieuwe bekostiging”, zegt Vietje. “We blijven ook met elkaar in gesprek over de voortgang van de gemaakte afspraken. Zo kunnen we samen leren en ontwikkelen en de bekostiging steeds beter laten uitsluiten op de praktijk. Zodat we de beweging naar passende zorg in de wijkverpleging echt kunnen maken.”