Per 1 januari 2020 is een nieuwe bekostiging ingevoerd voor zorg aan mensen met een zintuiglijke beperking. Het gaat om mensen met een visuele of auditieve beperking of een beperking als gevolg van een taalontwikkelingsstoornis (vanaf nu TOS). In deze quickscan laten we zien wat de gevolgen daarvan waren voor het inkoop- en contracteringsproces van de zg-zorg in 2020. Ook hebben we gekeken naar de productiecijfers van 2020 en de wachttijden op basis van enquêtes die zijn ingevuld door zorgaanbieders en zorgverzekeraars.
De nieuwe bekostiging was nodig om beter aan te sluiten op de manier waarop de zorg wordt geleverd en om het inkoopgesprek tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars beter te faciliteren. De bekostiging stimuleert daarnaast het leveren van doelmatige zorg aan de cliënt. Voor zorgaanbieders sluiten de inkomsten beter aan bij de kosten die ze maken om de zorg te kunnen leveren aan de cliënten. Zorgverzekeraars krijgen in de nieuwe bekostiging meer inzicht in de geleverde zorg. Voor de cliënten betekent dit een herkenbare zorglevering en tarifering op de factuur.
Omdat we slechts over één jaar informatie konden verzamelen en er sprake is van een beperkt aantal onderwerpen, spreken we van een quickscan.
Door de coronacrisis is het zorggebruik in 2020 noodgedwongen omlaag gegaan. De verwijzingen door audiologische centra, oogartsen en andere medisch specialisten hebben stilgelegen waardoor er sprake was van weinig nieuwe aanmeldingen. In de intake kon geen diagnostiek plaatsvinden. Zorgaanbieders die hierdoor te maken kregen met omzetderving als gevolg van de coronacrisis kunnen een beroep doen op de continuiteitsbijdrage. Tevens zijn voorwaarden voor de auditieve/communicatieve prestaties behandeling individueel inclusief groep anders geformuleerd om deze zorg te kunnen blijven leveren en declareren. Op dit moment kunnen we geen, voor de sector representatieve, analyse maken over de benutting van het macrokader en de gemiddelde wachttijden. Deze punten worden dan ook doorgeschoven naar 2021. In deze quickscan zullen wel in algemene zin de afgesproken productie en wachttijden aan bod komen.
Vervolg Quickscan
Deze quickscan krijgt in het eerste kwartaal van 2021 een vervolg waarin de volgende onderwerpen aan bod komen:
- Contracteringsproces 2021
- Inzicht in ontwikkeling gerealiseerde productie 2020 in relatie tot de afgesproken productie 2020, nieuwe bekostiging en het macro kader 2020
- Effect coronacrisis in 2020 op zorglevering en zorggebruik (continuïteitsbijdrage, prestaties behandeling individueel inclusief groep)
- Juiste zorg op het juiste moment (wachttijden)
Conclusies
De contractering van zg-zorg voor 2020 in de nieuwe bekostigingsstructuur ging aanvankelijk moeizaam. Het traject verliep traag en duurde lang. De meeste contracten werden pas in 2020 getekend. Partijen geven aan dat dit maken had met het nieuwe bekostigingssysteem waaraan zij moesten wennen, waardoor er meer overleg en afstemming nodig was. De nieuwe bekostiging heeft het inkoopproces voor beide partijen de eerste keer ingewikkeld en onzeker gemaakt. Zij zijn er uiteindelijk uitgekomen en hebben productieafspraken kunnen maken voor 2020. Door het verschil tussen de oude en nieuwe productstructuur is een vertaling van de oude productstructuur naar een nieuw jaar niet mogelijk gebleken. De afspraken 2020 hebben zich vertaald in omzetplafonds per zorgaanbieder en per zorgverzekeraar.
"Wennen aan nieuwe bekostiging"
Gedurende de onderhandelingen tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar was er weinig aandacht voor kwaliteit van zorg en effect voor cliënten. Bepalingen met betrekking tot kwaliteit zijn wel onderdeel van de overeenkomst. De onderhandelingen waren gericht op volumes en tarieven.
Ondanks het moeizame verloop van het contracteringsproces hebben de zorgaanbieders en zorgverzekeraars de sfeer van de gesprekken overwegend positief ervaren.
De volgende stap is toewerken naar het inkoopproces voor 2021, waarbij men kan leren van de inkoopronde voor 2020 en gebruik kan maken van onze aanbevelingen.
In deze quickscan zijn ook de wachttijden voor cliënten voor aanmelding, intake, diagnose behandeling uitgevraagd. Hierbij is aansluiting gezocht bij de Treeknomen (Zie ook Quickscan Wachttijden en wachtlijsten in de zorg van 29 augustus 2019) waar voor de aanvaardbare wachttijd -indien van toepassing- twee normen worden gehanteerd:
- De aanmeldwachttijd: de wachttijd tussen het moment van aanmelding en het eerste contactmoment (afspraak, intake) met een zorgaanbieder.
- De behandelwachttijd: de wachttijd tussen eerste contactmoment en de start van daadwerkelijke behandeling. De totale wachttijd is de aanmeldwachttijd en behandelwachttijd tezamen.
Informatie over wachtlijsten en wachttijden was voor een aantal zorgaanbieders niet eenvoudig te achterhalen. Enkele zorgaanbieders konden op basis van de productstructuur van 2020 gedetailleerde informatie over de wachtlijsten en wachttijden verzamelen. Het uitvragen van wachtlijstinformatie kwam voor andere zorgaanbieders te vroeg.
Door het uitvragen van wachtlijstinformatie is duidelijker geworden welke mogelijkheden de nieuwe prestatiestructuur biedt om binnen een zorgtraject wachttijden te verzamelen. Dit is een eerste stap op weg naar het formuleren van nadere definities over wachttijden en het ontwikkelen van normen voor aanvaardbare wachttijden.
Aanbevelingen
Na analyse van de aangeleverde informatie komen wij tot de volgende belangrijkste aanbevelingen voor inkoop- en contracteringsproces voor het jaar 2021. We verwachten dat de resultaten van deze quickscan een hulpmiddel zijn om het gesprek tussen zorgaanbieders, branchepartijen en zorgverzekeraars te faciliteren.
Aanbeveling 1
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders: Doelmatige zorg is één van de doelstellingen van de nieuwe bekostiging. De nieuwe bekostigingsstructuur ZG-zorg geeft de mogelijkheid om per cliëntgroep en zorgtraject de kwaliteit van zorg en de effecten voor de cliënten inzichtelijk te maken. Onderzoek samen hoe hier meer aandacht aan kan worden gegeven in de onderhandelingen en maak hierover concrete afspraken.
Aanbeveling 2
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders: De coronacrisis heeft veel impact op de zorglevering en de wijze waarop de zorgvraag beantwoord werd middels passende en digitale zorg. Neem deze ervaringen mee om de mogelijkheden van de nieuwe bekostiging optimaal te benutten.
Aanbeveling 3
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders: zorg voor een duidelijke planning van het contracteringsproces met realistische termijnen en communiceer helder over wat de zorgverzekeraars en zorgaanbieders op welk moment van elkaar kunnen verwachten. Geef gedurende het contracteringsproces aan hoe het wordt ervaren, stuur aan op een tijdige afronding van de onderhandelingen (minimaal voor het einde van het jaar) en een hogere tevredenheidsscore van zowel verzekeraar als aanbieder (streven 8 of hoger).
Aanbeveling 4
Zorgaanbieders: Werk gezamenlijk de definities voor wachttijden uit en inventariseer de mogelijke aanpassingen in de systemen om de wachttijden te registreren en uit te vragen. Probeer daarbij gezamenlijk tot een uniforme wijze van registratie te komen, opdat een gestandaardiseerd inzicht verkregen kan worden. Stel voor de verbetersuggesties met betrekking tot de wachttijden een realistisch tijdpad op. Neem de leermomenten mee die zijn opgedaan bij beantwoording van de vragen over wachttijden.
Aanbeveling 5
Zorgaanbieders en zorgverzekeraars: Ga met elkaar in gesprek over de stijging van de TOS-doelgroep en betrek hierbij zorgprofessionals. Organiseer een gezamenlijk overleg tussen brancheorganisaties om te inventariseren op welke wijze de stijging van de doelgroep opgepakt kan worden.
Aanbeveling 6
Zorgaanbieders en zorgverzekeraars: Normeer de wachttijden voorafgaand aan de uitvraag van de wachttijdinformatie en toets de norm aan de wachtlijstinformatie.
Aanbeveling 7
Zorgaanbieders en zorgverzekeraars: bekijk of het mogelijk is om de verbetersuggesties met betrekking tot het contracteringsproces van elkaar te verwerken in de komende contracteerronde. Overweeg daarbij om (regio)bijeenkomsten te organiseren om informatie uit te wisselen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars.
Aanbeveling 8
Zorgaanbieders en zorgverzekeraars: onderzoek samen de mogelijkheden voor maatwerk in de contractering.
Aanbeveling 9
Brancheorganisaties van zorgaanbieders en zorgverzekeraars: zet in op (nader onderzoek naar) structurele oplossingen of strategieën om met het probleem van personeelstekorten om te gaan, bijvoorbeeld via bijeenkomsten.
Aanbeveling 10
Zorgverzekeraars: werk zoveel mogelijk met vaste inkopers/contactpersonen.
Achtergrond
In 2015 is de Zintuiglijk Gehandicaptenzorg overgegaan van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de Zorgverzekeringswet (Zvw). Bij de overheveling naar de Zvw is besloten in eerste instantie de bekostiging vanuit de AWBZ over te nemen. Deze bestond uit drie prestaties: visueel, auditief en TOS (beperking als gevolg van een taalontwikkelingsstoornis). Daar bovenop een bekostiging van reiskosten per cliëntcontact (uittoeslag) en een prestatie voor verblijf (bekostiging van hotelmatige kosten). Deze manier van bekostigen kent verschillende nadelen. Er is weinig inzicht in welke zorg geleverd wordt aan welk type cliënt. De gedeclareerde zorg kan hierdoor slecht worden vergeleken tussen zorgaanbieders. Dit belemmert goede inkoop van zorg en controle op de declaraties door zorgverzekeraars.
De nieuwe bekostiging
De nieuwe bekostiging per 2020 gaat uit van zorgprogramma’s en kwaliteitskaders die ontwikkeld zijn voor de uniformiteit en transparantie in de zg-zorg. Een zorgprogramma is een systematische aanpak van de diagnostiek en behandeling voor een specifieke groep cliënten. Zorgaanbieders hebben vanuit de inhoud zorgprogramma’s opgesteld, waarmee ook de afbakening van zg-zorg ten opzichte van andere vormen van zorg binnen de Zvw (zoals logopedie, audiologie en oogheelkunde) verder verduidelijkt werd. Dit resulteerde in een nieuwe prestatiestructuur ZG (Beleidsregel zintuiglijk gehandicaptenzorg - BR/REG-20127) die inzicht geeft en rekening houdt met cliënten groepen, zorgtrajecten en zorgvraag. De nieuwe prestatiestructuur zg-zorg bestaat voor visueel uit 14 prestaties, waaronder twee verblijfsprestaties en één uittoeslag en voor auditief/communicatief uit 9 prestaties, waaronder één uittoeslag.
De zorgaanbieders zg-zorg zijn actief in verschillende domeinen: Zvw, Wlz en Wmo. Het is een relatief kleine sector die bestaat uit dertien gecontracteerde zorgaanbieders: vier zorgaanbieders visueel en negen zorgaanbieders auditief/communicatief. De zg-zorg markt kenmerkt zich door enkele grote zorgaanbieders: twee bij visueel en één bij auditief/communicatief.
Het beschikbare bedrag in de Zvw voor zg-zorg in 2020 volgens het macro beheersinstrument (Beschikking landelijk MBI-omzetplafond zintuiglijk gehandicaptenzorg 2020 - TB/REG-20639-01) (mbi) bedraagt 177,3 miljoen euro.
Inkoop en contractering zg-zorg 2020
Methode
Er is een digitale enquête opgesteld en verstuurd aan zorgaanbieders die zorg leveren aan mensen met een visuele of auditieve beperking. Van de dertien zorgaanbieders waarmee volgens de zorgverzekeraars afspraken zijn gemaakt, hebben twaalf zorgaanbieders de enquête ingevuld: vier zorgaanbieders van visuele zorg en acht zorgaanbieders van auditieve zorg/communicatief.
Daarnaast is aan de zorgverzekeraars een digitale enquête gestuurd. Van de acht zorgverzekeraars waarmee volgens de zorgaanbieders afspraken zijn gemaakt, hebben zes zorgverzekeraars een enquête ingevuld.
De sector bestaat uit enkele grote en kleine zorgaanbieders. Bij het presenteren van de data is geen direct verband gemaakt met de grootte van de zorgaanbieder zodat de data niet herleidbaar is naar individuele zorgaanbieders. Uitgangspunt voor deze monitor is dat gegevens niet herleidbaar zijn naar individuele zorgaanbieders en zorgverzekeraars.
"Aanbieders sluiten met bijna alle verzekeraars contract"
Gecontracteerde zorgaanbieders
Uit de enquêtes blijkt dat de meeste zorgaanbieders met alle genoemde zorgverzekeraars contracten hebben afgesloten. Eén zorgaanbieder heeft ervoor gekozen met één zorgverzekeraar geen contract af te sluiten.
Type contracten
Er zijn contracten voor een periode van één jaar, en contracten voor de duur van twee jaar. Zorgverzekeraars hanteren voor alle zorgaanbieders waarmee zij een contract afsluiten dezelfde duur van het contract.
Twee zorgverzekeraars doen een standaard afslag op het tarief, waarvan één zorgverzekeraar aangeeft dat de afslag betrekking heeft op de vergoeding voor gederfd rendement eigen vermogen (vgrev). Twee zorgverzekeraars geven aan de mogelijkheid te bieden om een max-max tarief af te spreken.
Ervaringen contracteerproces
In figuur 1 staan de gemiddelde scores voor de mate van tevredenheid over de verschillende onderdelen van het contracteerproces. De tevredenheid scoort een magere voldoende. De zorgverzekeraars scoren gemiddeld hoger dan de zorgaanbieders. Het betreft hier de gemiddelde scores op basis van de respons. Niet iedere zorgaanbieder/zorgverzekeraar heeft ieder onderdeel beoordeeld. Ook zijn er op sommige onderdelen grote variaties tussen gegeven scores.
Vervolgens wordt per onderdeel aangeven wat de ervaringen zijn van de zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Daar wordt ook besproken of er veel of weinig variatie in de respons is opgemerkt zodat duidelijk wordt in welke mate het gemiddelde representatief is voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars.
Tevredenheid op de uitgevraagde onderdelen
Tijdverloop contracteerproces
tevredenheid zorgaanbieders: 6,3
tevredenheid zorgverzekeraars: 6,2
Bereikbaarheid
tevredenheid zorgaanbieders: 6,9
tevredenheid zorgverzekeraars: 7,7
Responstijd
tevredenheid zorgaanbieders: 6,1
tevredenheid zorgverzekeraars: 7,2
Informatievoorziening
tevredenheid zorgaanbieders: 6,2
tevredenheid zorgverzekeraars: 6,4
Mogelijkheid voor onderhandelen
tevredenheid zorgaanbieders: 6,5
tevredenheid zorgverzekeraars: 7,4
Beperking administratieve last
tevredenheid zorgaanbieders: 5,5
tevredenheid zorgverzekeraars: 6,6
Duur contracteerproces
tevredenheid zorgaanbieders: 5,5
tevredenheid zorgverzekeraars: 5,0
Aandacht voor kwaliteit van zorg
tevredenheid zorgaanbieders: 5,0
tevredenheid zorgverzekeraars: 5,7
Eenvoud contract
tevredenheid zorgaanbieders: 6,3
tevredenheid zorgverzekeraars: 7,7
Sfeer gesprekken
tevredenheid zorgaanbieders: 7,3
tevredenheid zorgverzekeraars: 6,8
Invloed en doelen bekostigingsstructuur
tevredenheid zorgaanbieders: 5,7
tevredenheid zorgverzekeraars: 6,7
Tijdverloop van het contracteerproces (voldoende tijd)
Gemiddeld genomen komt de score van zorgaanbieders voor het tijdspad van het contracteerproces op een voldoende uit, maar de variatie is groot. Een aantal zorgaanbieders beoordeelt dit punt als zwaar onvoldoende.
Zorgaanbieders geven aan dat zij over het algemeen voldoende tijd hadden voor het voorbereiden en onderhandelen, maar dat het traject wel traag verliep en lang duurde. De meeste contracten werden pas in 2020 getekend.
De zorgverzekeraars reageren wisselend op dit punt, maar de ervaringen lopen niet erg uiteen. Over het algemeen duurde het tijdspad van het contracteerproces te lang. Ook zorgverzekeraars noemen de nieuwe bekostigingssystematiek als een oorzaak hiervan. Zorgverzekeraars onderkennen dat dit mogelijk frustrerend kan zijn geweest voor zorgaanbieders.
De ervaringen van zorgverzekeraars en zorgaanbieders lijken op dit punt overwegend bij elkaar aan te sluiten. De gemiddelde scores van de zorgaanbieders en zorgverzekeraars verschillen nauwelijks.
"Aanbieders positief over vaste contactpersoon of inkoper"
Bereikbaarheid van zorgverzekeraars tijdens het contracteerproces
De bereikbaarheid van de zorgverzekeraars wordt over het algemeen als voldoende tot goed beoordeeld. De communicatie tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars verliep voornamelijk digitaal (e-mail) en telefonisch. In een aantal gevallen was er sprake van face-to-face overleg tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar over de contractering. Sommige zorgverzekeraars werken met een vaste contactpersoon/inkoper, bij andere zorgverzekeraars was er sprake van wisseling in contactpersonen. Een vaste contactpersoon of inkoper heeft een positief effect op de tevredenheid van de zorgaanbieders over de bereikbaarheid van de zorgverzekeraar.
Zorgverzekeraars zijn tevreden over de bereikbaarheid van de zorgaanbieders. Er is nauwelijks variatie in de ervaringen van zorgaanbieders ten aanzien van de bereikbaarheid.
De ervaringen van zorgverzekeraars en zorgaanbieders lijken over het algemeen op dit punt bij elkaar aan te sluiten.
Responstijd van zorgaanbieders/zorgverzekeraars tijdens het contracteerproces
Over het algemeen wordt dit criterium als net voldoende beoordeeld, maar de ervaringen wisselen erg per zorgverzekeraar waarmee een zorgaanbieder afspraken maakt. Er zijn ook zorgverzekeraars over wie beduidend positiever wordt geoordeeld.
Zorgverzekeraars zijn positief over de reactietijd van zorgaanbieders. Soms moesten zorgaanbieders een aantal keer benaderd worden om reactie te krijgen.
De ervaringen van zorgverzekeraars verschillen nauwelijks van elkaar.
Informatievoorziening
Over de informatievoorziening vanuit zorgverzekeraars zijn zorgaanbieders over het algemeen positief. Er zijn enkele negatieve ervaringen die met een kleine onvoldoende worden beoordeeld. Ook zijn er enkele zeer hoge scores gegeven, tot aan een 10 uit 10. Dit betekent dat de informatievoorziening vanuit zorgverzekeraars als voldoende op orde wordt gezien. Tijdspaden en beleidsstukken zijn tijdig beschikbaar en doorgaans wordt goed gemotiveerd hoe een zorgverzekeraar tot een voorstel is gekomen. In sommige reacties wordt aangegeven dat niet elke zorgverzekeraar goed op de hoogte was van eerder gemaakte afspraken.
Ook zorgverzekeraars oordelen positief over de informatievoorziening van zorgaanbieders. Wel geven ze aan dat niet alle gevraagde informatie is aangeleverd of helemaal juist is aangeleverd. Daarnaast wordt aangegeven dat de vertaling van oude producten naar nieuwe producten voor sommige zorgaanbieders niet mogelijk was waardoor schattingen werden opgegeven. Een zorgverzekeraar geeft aan dat de offertes gemiddeld hoger waren dan de afspraak in 2019.
Onderhandelingen over het contract (dus de mogelijkheid om in gesprek te gaan met de zorgverzekeraars over het contract)
Gemiddeld genomen beoordelen zorgaanbieders de onderhandelingen met een ruime voldoende. De variatie is echter groot. Zorgaanbieders geven aan dat de individuele ervaringen per zorgverzekeraar erg wisselend zijn. Eén zorgaanbieder geeft aan dat de onderhandelingen met iedere zorgverzekeraar voldoende goed verliepen, maar beoordeelde 1 van de zorgverzekeraars met een 1.
Over het algemeen wordt aangegeven dat er goed onderhandeld kon worden, maar dat sommige onderhandelingen moeizaam waren. Ook wordt opgemerkt dat sommige zorgverzekeraars (inkopers) niet goed op de hoogte waren van de nieuwe systematiek.
De zorgverzekeraars beoordelen de onderhandelingen positief. Enkele zorgverzekeraars spraken van een moeizaam onderhandelproces. Eén ervan lichte toe dat volumevrije afspraak wel in goede aarde viel maar de mogelijkheid om te corrigeren indien het macrokader overschreden zou worden niet op instemming kon rekenen van de zorgaanbieders.
Beperking administratieve lasten tijdens contracteerproces
Over het algemeen worden de administratieve lasten onvoldoende beperkt volgens de zorgaanbieders.
De redenen die hiervoor worden gegeven zijn wisselend, maar wat vaker naar voren komt is dat de nieuwe wijze van bekostiging hieraan bijdraagt. Ook werd er meer uitgevraagd dan voorgaande jaren en moesten zorgaanbieders verplicht een dataformat invullen.
Er waren maar een aantal zorgverzekeraars die op deze vraag hebben gereageerd. Het criterium wordt voldoende beoordeeld, waaruit op te maken is dat administratieve lasten in de ogen van zorgverzekeraars voldoende zijn beperkt tijdens het contracteerproces. Wel wordt benadrukt dat een nieuwe bekostigingsstructuur ook extra lasten oplevert en dat in ieder geval één van de gebruikte offertesjablonen uitgebreider was dan voorgaande jaren vanwege een toename aan prestaties onder de nieuwe bekostigingsstructuur.
Duur van het contracteerproces
De scores van de zorgaanbieders voor de verschillende zorgverzekeraars lopen erg uiteen. Gemiddeld genomen komt de score op een onvoldoende uit. Alle zorgaanbieders geven aan dat het een langdurig en intensief inkoopproces geweest. In de meeste gevallen zijn de contracten op de valreep in 2019 afgewikkeld. Maar in enkele gevallen is het in 2019 niet gelukt en zijn de afspraken in de eerste twee maanden van 2020 tot stand gekomen. In twee gevallen is aangegeven dat de contracten zelfs pas in mei/juni zijn gesloten. Hiervoor geven de zorgaanbieders een aantal redenen; wisselingen van inkopers, langdurig intern overleg bij zorgverzekeraars en onduidelijkheid over vormgeven van het inkoopproces.
Zorgverzekeraars geven aan dat het een langdurig proces was en scoren gemiddeld niet voldoende. Redenen die worden aangevoerd zijn het nieuwe bekostigingsmodel waardoor meer overleg en afstemming nodig is.
Aandacht voor kwaliteit van zorg en effect voor cliënten
Gemiddeld beoordelen zorgaanbieders de aandacht voor kwaliteit van zorg en effect voor cliënten als onvoldoende. Er is een grote variatie in de ervaringen, maar overwegend zien we terug dat er (te) weinig aandacht voor kwaliteit van zorg en effect voor cliënten is geweest. Aan een enkele zorgverzekeraar wordt een hoog cijfer toegekend. Opvallend is dat er tweemaal een score 1 werd toegekend omdat er helemaal geen aandacht was voor dit onderwerp.
De onderhandelingsgesprekken gingen veelal over de hoogte van de tarieven.
Zorgverzekeraars erkennen dat er tijdens het contracteringsproces weinig aandacht was voor de kwaliteit van zorg en het effect op cliënten. Bepalingen met betrekking tot kwaliteit maken wel onderdeel uit van de overeenkomst. Een zorgverzekeraar geeft ook aan dat tijdens de onderhandelingen hier minder aandacht voor is, omdat het gesprek dan gericht is op volumes en tarieven. Maar gedurende het jaar zijn er regelmatig gesprekken en bijeenkomsten waar de kwaliteit van de zorg en de effecten van de cliënten wordt besproken. Een andere zorgverzekeraar stelt dat de nieuwe bekostiging niet heel veel effect heeft op de cliënt of de zorgverlening, en dat er vooral administratieve effecten zijn.
Eenvoud van contracten en mogelijkheid tot aanpassing
Gemiddeld genomen vinden zorgaanbieders de eenvoud van contracten en mogelijkheid tot het aanpassen van de contracten voldoende. Er is wat dat betreft ook weinig variatie onder de zorgaanbieders. Op enkele uitzonderingen na zijn contracten voldoende eenvoudig en is het ook mogelijk om later nog aanpassingen te doen.
Slechts een klein aantal respondenten onder de zorgverzekeraars reageren op deze vraag. Een zorgverzekeraar geeft aan dat het aan zorgaanbieders is deze vraag te beantwoorden. Verder wordt aangegeven dat de uiteindelijke overeenkomsten zelf niet worden aangepast, maar dat er wel is afgesproken dat de zorgrealisatie wordt geëvalueerd en dat productieafspraken waar nodig en bij een goede onderbouwing kunnen worden bijgesteld.
Sfeer van de gesprekken
De zorgaanbieders beschrijven de sfeer van de gesprekken als positief en constructief. Er was in de meeste gevallen een goede dialoog met begrip voor elkaars standpunten. Slechts een aantal keer werd er aangeven dat de toonzetting niet altijd prettig was omdat partijen niet op één lijn zaten. Het gemiddelde cijfer voor de sfeer van de gesprekken is dan ook een ruime voldoende, ondanks dat zorgaanbieders aangeven dat de onderhandelingen soms moeizaam verliepen.
De ervaringen van zorgverzekeraars zijn wisselend, maar overwegend positief. Ook zijn de ervaringen met verschillende zorgaanbieders voor een zorgverzekeraar verschillend. Een zorgverzekeraar meldt dat ze vinden dat sommige zorgaanbieders tot op bepaalde hoogte misbruik hebben gemaakt van hun machtspositie. Omdat ze veelal een hele specifieke doelgroep hebben kan je niet zeggen dat je ze niet zult contracteren en het bij een ander dan maar inkoopt.
"Effecten nieuwe bekostiging nog onduidelijk"
Invloed en doelen nieuwe bekostigingsstructuur
Gemiddeld genomen beoordelen zorgaanbieders dit met een krappe voldoende. Er zijn weinig verschillen tussen de zorgaanbieders. Zorgaanbieders geven aan dat de nieuwe bekostiging het inkoopproces voor beide partijen de eerste keer ingewikkeld en onzeker heeft gemaakt. Het valt op dat meerdere zorgaanbieders aangeven dat een aantal zorgverzekeraars nog terugkeken naar en vasthielden aan 2019. Dit zorgde voor veel vertraging in het inkoopproces.
Twee zorgaanbieders geven daarnaast aan dat het nog te vroeg is om de invloed van de nieuwe bekostigingsstructuur te meten; hiervoor zal eerst de realisatie in 2020 bekend moeten zijn.
Zorgverzekeraars beoordelen de invloed en doelen van de nieuwe bekostigingsstructuur als positief. Ze staan achter de nieuwe structuur, welke ook veel invloed heeft gehad op het contracteerproces, maar het werd unaniem lastig gevonden om op basis van de nieuwe structuur afspraken te maken. Dit omdat de effecten van de nieuwe structuur nog niet goed inzichtelijk zijn.
Aandachtspunten
Aan de zorgaanbieders en zorgverzekeraars is voor drie onderdelen gevraagd welke aandachtspunten en/of ruimte voor verbetering ze zien op basis van de ervaringen met het contracteerproces.
Contractering
Op deze vraag wordt door zorgaanbieders verschillend gereageerd. Sommige zorgaanbieders geven een heel uitgebreid antwoord en sommigen geven toelichting in één of twee zinnen. Aandachtspunten voor zorgverzekeraars die een aantal keer worden genoemd zijn: een duidelijke planning maken, afspraken nakomen en het proces versnellen (werd vaker als te lang durend omschreven). Ook tijdig reageren, tussentijdse afstemming en vaste contactpersonen/zorginkoper worden door meerdere zorgaanbieders als aandachtspunt meegegeven.
Een enkele zorgaanbieder noemt dat er niet teveel gekeken moet worden naar afspraken uit het verleden nu er een nieuwe bekostigingssystematiek is. En dat er meer gebruik mag worden gemaakt van meerjarige overeenkomsten.
Zorgverzekeraars geven aan dat contractering in deze sector een lastig proces is. Dit jaar mede vanwege de nieuwe bekostigingssystematiek, maar los daarvan is het lastig vanwege het lage cliëntvolume. Er wordt ook aangegeven dat er pragmatisch wordt gecontracteerd en dat de kwaliteit van zorg in de toekomst mogelijk meer een rol kan gaan spelen in het contracteerproces.
Mogelijkheden van maatwerk in contracten
Gesprekvoering over maatwerk wordt door meerdere zorgaanbieders als lastig of niet mogelijk ervaren. Bij enkele zorgaanbieders is maatwerk geregeld via een addendum.
Zorgverzekeraars noemen geen specifieke aandachtspunten, maar geven wel aan dat er mogelijkheid is voor maatwerk en dat hiervan gebruik gemaakt wordt.
Mogelijkheid tot het maken van experiment afspraken
De meeste zorgaanbieders geven aan dat er geen sprake is van experiment afspraken. Door een enkeling is er weleens over gesproken, maar lukt het niet of nauwelijks om hier afspraken over te maken. Uit de respons blijkt niet of hier wel of geen behoefte aan is. Aandachtspunten worden niet genoemd. Wel wordt aangegeven dat sommige cliënten onevenredig veel belast worden doordat ze in bepaalde situaties een verwijsbrief van een medisch specialist aan moeten vragen. De suggestie wordt gewekt dat dit in sommige gevallen onnodig is en dat hiermee geëxperimenteerd kan worden door dit los te laten.
Zorgverzekeraars onderkennen dat er geen experiment afspraken worden gemaakt. Zij geven aan dat hier wel mogelijkheden toe zijn en verwijzen naar de NZa-beleidsregel innovatie en SET-gelden.
Samenvatting
In onderstaande tabel zijn op basis van de responses de meest opvallende positieve en negatieve punten genoemd.
| Zorgaanbieders | Zorgverzekeraars | |
|---|---|---|
| Positieve punten |
|
|
| Verbeter- en aandachtspunten |
|
|
Risico's en oplossingen
Zorgaanbieders en zorgverzekeraars is ook gevraagd welke risico’s zij zien en mogelijke oplossingen daarvoor. In tabel 3 is dit overzichtelijk weergegeven. De nummers van de risico’s en oplossingen corresponderen met elkaar.
| Zorgaanbieders | Zorgverzekeraars | |
|---|---|---|
| Risico's |
|
|
| Oplossingen |
|
|
Wachttijden
Inleiding
Om specifieke normen voor wachttijden voor zg-zorg in de Zvw vast te kunnen stellen, is een inventarisatie gemaakt van de huidige wachttijden per cliënt door de duur tussen onderstaande momenten vast te stellen:
- Moment van aanmelding: het moment dat een cliënt zich aanmeldt bij een zorgaanbieder met een zorgvraag.
- Moment van intake; het moment waarop het eerste contact plaatsvindt tussen cliënt en een zorgprofessional.
- Moment van diagnose (indien aparte prestatie); het moment dat een diagnose is vastgesteld.
- Moment van start behandeling: het moment dat de cliënt zijn eerste behandelafspraak heeft.
"Meer inzicht in wachttijden door nieuwe prestaties"
De nieuwe prestatiestructuur zg-zorg (vanaf 2020) biedt de mogelijkheid om wachttijden tussen aanmelding, intake, diagnostiek en behandeling vanuit de prestaties inzichtelijk te maken. De mogelijkheden hiervoor verschillen tussen auditief/communicatief en visueel. Zo is de intake bij auditief/communicatief een aparte prestatie (Zie artikel 4, lid 2 van Beleidsregel zintuiglijk gehandicaptenzorg - BR/REG-20127) die vooraf gaat aan diagnostiek en behandeling. Dit betekent dat de wachttijd tussen aanmelding, intake en behandeling gevolgd kan worden via de prestaties auditief/communicatief. De diagnostiekfase en behandelfase zijn echter niet door middel van een prestatie te onderscheiden. Bij visueel is er geen aparte prestatie voor de intake en is de wachttijd tussen intake en diagnostiek/behandeling derhalve niet vanuit de prestatie af te leiden. De opgave van wachttijden vanuit de nieuwe bekostiging en prestaties is een eerste stap naar normering en van de wachttijden.
De zorgaanbieders geven aan dat de gevraagde wachttijden en wachtlijsten op basis van de prestatiestructuur 2019 niet te achterhalen zijn. De prestatiestructuur 2020 voor zg-zorg biedt de mogelijkheden om de gevraagde wachttijden te achterhalen. Voor zorgaanbieders was het niet duidelijk over welke periode de wachttijden en wachtlijsten verzameld en aangeleverd moesten worden. Daarnaast is aangeven dat de definities voor wachttijden eerst uitgewerkt moeten worden.
De ontvangen informatie over de wachttijden en wachtlijsten varieert daardoor in mate van omvang en gedetailleerdheid. Zorgaanbieders die zich hebben gericht op de wachttijden van cliënten vanaf 2020 en op de nieuwe prestatiestructuur, verstrekken de meest omvangrijke en gedetailleerde informatie.
Door de COVID-19 pandemie levert een inventarisatie van wachttijden en wachtlijsten geen bruikbare informatie op. Er zijn weinig aanmeldingen geweest en diagnostiek heeft in beperkte mate kunnen plaatsvinden. Deze wachttijden zijn derhalve niet valide om specifieke normen vast te stellen.
Om in de toekomst bruikbare data te vergaren om tot specifieke normen voor wachttijden te komen wordt zorgaanbieders aanbevolen om deze data structureel bij te houden.
Hieronder presenteren we de informatie die we wel op basis van de enquêtes nu al hebben weten achterhalen. Van tien zorgaanbieders hebben we informatie over wachttijden en wachtlijsten ontvangen. Van deze tien zorgaanbieders hebben twee zorgaanbieders het format in de enquête gebruikt om wachtlijstinformatie op te geven. Eén zorgaanbieder gaf middels en eigen format uitgebreide en gedetailleerde informatie over de doorlooptijd van de prestaties. De aanmelddatum voor cliënten in het format betrof 2020 en voorgaande jaren waarbij onderscheid gemaakt werd tussen her-aanmelding of nieuwe aanmelding. Sluiten van het zorgtraject werd aangegeven door een einddatum. Van aanmeldingen vanaf 2020 is de doorlooptijd tussen aanmelding en levering eerste prestatie opgegeven.
In totaal hebben drie zorgaanbieders gebruik gemaakt van een format om wachttijden en wachtlijsten op te geven. De informatie van de drie zorgaanbieders wordt niet apart getoond. De werkwijze van de drie zorgaanbieders om te komen tot de gevraagde wachtlijstinformatie kan gebruikt worden in het verdere vervolg om te komen tot normen voor wachttijden en de wijze waarop wachtlijstinformatie wordt geregistreerd en opgevraagd. De terugkoppeling van de registratie van de wachttijden aan individuele zorgaanbieders kan door de zorgaanbieders gebruikt worden als input voor de ontwikkeling van het plan van aanpak waarmee de registratie van wachttijden per 2021 en normering plaats gaat vinden. Brancheorganisaties hebben aangegeven registratieregels en normen op te stellen voor de wachttijden.
Wachttijden
Twee zorgaanbieders geven aan dat er in principe geen wachttijd zit tussen intake en diagnose. Doordat diagnose in een (eigen) audiologisch centrum wordt gedaan, is niet eerst nog een extra diagnose nodig en kan direct begonnen worden met de behandeling. Eén zorgaanbieder geeft aan dat er geen wachttijd tussen aanmelding en intake is omdat aanmelding op dezelfde dag plaatsvinden.
Eén zorgaanbieder geeft aan dat er geen wachttijd en wachtlijst is. Eén zorgaanbieder geeft aan dat clienten zonder wachttijd in zorg zijn genomen en dat de wachttijden voor behandeling over het algemeen minimaal zijn. Eén zorgaanbieder geeft aan dat de wachttijd in de groeigemeenten te lang is en in het overige deel van het adherentiegebied vraag en aanbod in evenwicht zijn, waardoor cliënten geen wachttijd van betekenis hebben. Eén zorgaanbieder geeft aan dat zodra een cliënt met diagnose TOS wordt aangemeld, binnen 2 weken een intakegesprek wordt ingepland. Op basis van deze intake wordt de meest passende behandelvorm vastgesteld. De diagnostiek was daarvóór al gedaan. De behandeling start binnen 4 tot 6 weken na intake. Als er groepszorg nodig is en er is binnen die termijn van 4 tot 6 weken geen plaats op de behandelgroep, wordt gestart met ambulante zorg. De totale wachttijd is dan 6 tot 8 weken. Eén zorgaanbieder geeft aan dat de wachttijd circa 3 maanden is. Twee zorgaanbieders geven voor wachtijd tussen aaanmelding en intake 4 weken op. Eén zorgaanbieder heeft een wachttijd voor intake en behandeling van twee weken, waarbij voor bepaalde typen behandeling er geen wachtlijst is. Eén zorgaanbieder heeft een wachttijd tussen intake en behandeling van 8 weken.
Een andere zorgaanbieder heeft de wachtlijst ingedeeld in een matrix met op de ene as de doelgroepen en op de andere as de fase van wachten (in aanmeldproces, in intakeproces en wachtend op start behandeling na afronding intake). Over wachttijden is geen informatie verstrekt.
Omvang gecontracteerde zorg
Omzetplafonds
De omvang van de gecontracteerde zorg bestaat uit afgesproken omzetplafonds. Het afgesproken omzetplafond is het resultaat van een onderhandeling waarbij het omzetplafond dat de zorgaanbieder vraagt wordt afgezet tegen de data van de zorgverzekeraar (schadelast, aantal verzekerden, gem. prijzen).
Als reden om met omzetplafonds te werken hebben twee zorgverzekeraars het volgende genoemd:
- Veel zorgaanbieders konden de uitsplitsing over de prestaties niet leveren voor oude jaren. Ook gewenste aantallen productie voor 2020 was lastig aan te geven. Onduidelijk was hoe het volume van de oude prestaties zich precies laat vertalen naar de nieuwe prestaties van het nieuwe bekostigingsmodel.
- Voor het overgangsjaar de ruimte bieden om te kijken wat de effecten zouden zijn van de nieuwe bekostiging.
Bij de berekening van de omzetplafonds worden de volgende zaken meegenomen:
- Schadelast voorgaande jaren zorgverzekeraar;
- Aantal verzekerden;
- Gemiddelde prijzen;
- Verrichtingen per verzekerde opzichte van landelijk gemiddelde;
- Zorgkosten per jaar per verzekerde;
- Vraagontwikkeling verzekerden;
- Inschatting van de zorgaanbieder van de oude prestaties naar de nieuwe prestaties.
Van de zes zorgverzekeraars die de enquête hebben ingevuld hebben vier zorgverzekeraars de omzetplafonds opgegeven die ze hebben afgesproken met de zorgaanbieders. Het totaal van de omzetplafonds van deze vier zorgverzekeraars is in figuur 2 weergegeven. Eén zorgverzekeraar gaf aan volumevrije afspraken te hebben gemaakt met zorgaanbieders, omdat ze tijdens het overgangsjaar ruimte wil geven aan de effecten van de nieuwe bekostiging. Eén zorgverzekeraar heeft in de enquête geen opgave gedaan over de omvang van gecontracteerde zorg.
| Omzetplafonds in euro's | |
|---|---|
| Zorgverzekeraar 1 | 8.936.077 |
| Zorgverzekeraar 2 | 41.586.110 |
| Zorgverzekeraar 3 | 43.602.610 |
| Zorgverzekeraar 4 | 3.033.625 |
De tabel geeft de totale omzetplafonds van een beperkt aantal zorgverzekeraars. Daarom kan niet bepaald worden of het afgesproken totaal (van alle zorgverzekeraars) in lijn is met het vastgestelde mbi van 177,3 miljoen euro (exclusief expertisefunctie en expertisegelden). Hiervoor is het van belang dat de omzetplafonds van alle zorgverzekeraars aangeleverd worden. De omvang van de gecontracteerde zorg kan hierdoor afgezet worden tegen het mbi. Op die manier kan bepaald worden of het mbi overschreden dreigt te worden en kan rekening gehouden worden met eventuele kortingen of aanpassingen in de productie. Het totale omzetplafond op basis van de vier zorgverzekeraars die specifieke omzetplafonds hebben aangeleverd is 97,2 miljoen euro.
Voor de bronnen en methoden bij dit onderzoek verwijzen wij u naar onze website.
Meldpunt
Deze quickscan geeft een eerste beeld van het inkoop- en contracteringsproces van de zg-zorg. Zijn er onduidelijkheden, geschillen of verbeterpunten? Meld dit dan bij de betreffende partij en/of bij de NZa.
