2.3 Samenwerken aan passende zorg

Een groeiende groep Nederlanders is voor een passend zorgaanbod afhankelijk van goede samenwerking tussen inkopers en aanbieders van zorg uit verschillende zorgdomeinen, zoals de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015), de Wet langdurige zorg (Wlz) of de Jeugdwet (JW). Denk bijvoorbeeld aan thuiswonende ouderen die te maken krijgen met meerdere geriatrische syndromen zoals gezichts- en gehoorstoornissen, verlies van geheugen, vallen, depressie en polyfarmacie. Of aan mensen met een combinatie van somatische en psychologische problemen. Als zorgaanbieders uit verschillende domeinen hun activiteiten op elkaar afstemmen en samen bepalen wie welke zorg- of ondersteuningstaken uitvoert, uitgaande van wat passende zorg is voor de patiënt, stijgt de kwaliteit van zorg en kan onnodig dure zorg voorkomen worden (RVS, 2020).

Verschillende belangen

Nu de toegankelijkheid van zorg onder druk staat, is samenwerking belangrijker dan ooit. Er zijn echter verschillende obstakels die samenwerking kunnen hinderen. Zo hebben partijen andere belangen en krijgen patiënten zorg vanuit verschillende wettelijke kaders. De zorgverzekeraars proberen de premie betaalbaar te houden voor verzekerden. Zorgbestuurders bewaken de continuïteit van hun organisatie. Zorgprofessionals willen de beste zorg leveren. Het bestaan van deze verschillende belangen is begrijpelijk, maar de onderlinge spanning tussen die belangen die kan bestaan is niet altijd helpend bij patiënten die zorg uit meerdere wettelijke kaders ontvangen. Samenwerken vraagt moed van zorgpartijen én de overheid om verder te kijken dan het eigen belang. Het vraagt om vertrouwen. Alleen samen kunnen we de zorg toekomstbestendig maken. 

De zorg sluit niet altijd aan

Als je zorg nodig hebt, dan is het belangrijk dat je snel de juiste zorg krijgt. We hebben in Nederland steeds meer mogelijkheden om gezondheidsproblemen te behandelen, maar dat maakt het niet altijd makkelijk om zorg te vinden die aansluit bij de zorgbehoefte. Daarnaast krijgen mensen door meerdere chronische aandoeningen vaak te maken met meerdere zorgaanbieders die vanuit hun eigen kennis en expertise zorg leveren. Deze gefragmenteerde zorg maakt het voor mensen die zorg nodig hebben complex. Er zijn dan ook veel mensen die moeite hebben met het vinden van de juiste zorg. 

Verschillende zorgstelsels

Passende zorg vraagt om een bredere definitie van zorg. Het vraagt om investeringen in de zelfredzaamheid van mensen en samenwerking met het sociaal domein. Dat is complex. De verschillende zorgstelsels zijn relatief goed ingericht op het omgaan met verschillende, vooraf gedefinieerde en gearticuleerde zorgvragen, maar veel minder op het bieden van passende zorg aan personen met complexe gezondheidsproblemen en multimorbiditeit. Als we het hebben over hoe we samenwerking beter mogelijk kunnen maken, gaat de discussie vaak over of de bestaande stelsels van wet- en regelgeving wel passend zijn. Het vinden van oplossingen voor deze meer fundamentele problemen vraagt om een meerjarig debat. Als NZa zien we dat samenwerken complex is, dat er belemmeringen zijn en dat er op verschillende fronten verandering nodig is. Tegelijk zien we op korte termijn mogelijkheden om de samenwerking te verbeteren en de stimuleren. 

Verandering op verschillende fronten 

Laten we duidelijk zijn. Samenwerking is geen doel op zichzelf. Het gaat over gepast gebruik en passende organisatie van zorg, zodat kwalitatieve goede zorg toegankelijk en betaalbaar blijft voor alle Nederlanders. Zorg bieden die bijdraagt aan het functioneren van mensen en de kwaliteit van leven. Samenwerking is het middel om daar te komen. En daarom moeten we ervoor zorgen dat samenwerking loont. Dat we beter af zijn met samenwerking. Samenwerken aan passende zorg moet op regionale schaal gebeuren, want niet elke regio kent dezelfde bevolkingssamenstelling, zorgvraag en uitdagingen. Per regio moet een integraal plan worden gemaakt. Het uitgangspunt is de zorgvraag in een regio. Hoe zit een regio in elkaar? Wat voor mensen wonen er? Wat is hun mate van welvaart? Welke sociale voorzieningen zijn er? Is sprake van vergrijzing, van ontgroening? In welke wijken is wel en niet sprake van sociale cohesie? Zijn er buurten waarin vooral mensen met een lage sociaal economische status wonen? In de regio’s kan er gevonden worden op de vraag wat er nodig is. Wij faciliteren regio’s waar nodig bij het opstellen van regiobeelden.

Een gezamenlijk gezondheidsdoel bindt en brengt focus aan

Om bij te dragen aan deze transitie richting regionaal maatwerk, moeten we inzetten op resultaatgerichte samenwerking. De zorgverzekeraar is in de lead. Wij zorgen voor heldere kaders voor regiobeelden en regioplannen, inclusief doelen, zodat de plannen ten aanzien van verschillende domeinen op regionaal niveau goed met elkaar verbonden worden. In het IZA staat dat zorgverzekeraars en gemeenten aan de hand van een regiobeeld en –plan met regionale gezondheidsdoelen, zo snel mogelijk, maar uiterlijk per januari 2025 niet-vrijblijvende regionale samenwerkingsafspraken maken over gezondheidsbevordering van de populatie en specifiek voor risicogroepen (bijvoorbeeld mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, met psychische kwetsbaarheid, ouderen met valrisico, mensen met een gok-, drugs- of alcoholverslaving, kinderen en volwassenen met overgewicht) en patiënten. Wij kunnen dit monitoren, en de zorgverzekeraars kunnen geld toekennen aan plannen die een investering nodig hebben om van de grond te komen. Op deze manier kan de transformatie vorm krijgen, waarbij transformatiegeld ingezet wordt op de onderwerpen waar in de regio de meeste vooruitgang geboekt kan worden. Door meetbare resultaten af te spreken, zorgen we ervoor dat de transformatiemiddelen bijdragen aan passende zorg. 

Informatie-uitwisseling 

Een goed functionerende digitale infrastructuur is onmisbaar om het regionale beeld compleet te krijgen, en is dus noodzakelijk om de transitie naar passende zorg te laten slagen. Inzicht in wat voor zorg en hoeveel zorg er nodig is voor patiënten is van belang omdat zorgverzekeraars daardoor beter kunnen voorspellen welke zorg en hoeveel zorg er nodig gaat zijn. Hoe beter zij die voorspelling kunnen maken, hoe beter zij hun taak uit kunnen voeren: zorg inkopen die aansluit bij de totale zorgvraag en zorgbehoefte. In het IZA zijn vergaande ambities beschreven om de informatie-uitwisseling te verbeteren. Hierbij is een belangrijke sturende rol weggelegd voor de overheid. Eenduidige werkwijze in verslaglegging, opslag en uitwisseling moeten centraal gecoördineerd worden. Wij zijn blij dat VWS hierin een regierol pakt. Deze regie moet op korte termijn tot tastbare resultaten leiden om de transformatie te kunnen realiseren.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Wij vinden transparantie hierin belangrijk. Aan de hand van de regiobeelden zal steeds transparanter worden hoe het met de organisatie van zorg gaat. Maar dit is nog geen antwoord op welke doelen we gaan behalen. Om een grote impact te hebben op de zorg en merkbare resultaten te behalen is een plan en actie nodig. Monitoring kan de voortgang en resultaten in kaart brengen en spiegelen hoe regio’s het doen en de resultaten die dit oplevert voor de maatschappij. Op die manier kunnen we elkaar aanspreken op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Lees verder

1 De zorg heeft een kritisch punt bereikt
2 Vizier op het algemeen belang
    2.1 Toegankelijkheid
    2.2 Passende bekostiging en contractering
    2.3 Samenwerken aan passende zorg
3 Trends in sectoren