Gepubliceerd op 13 februari 2023

De ziekte van Parkinson is complex. Diverse zorgaanbieders, zoals de huisarts, neuroloog en fysiotherapeut zijn betrokken bij zorg aan mensen met de ziekte van Parkinson. Sectoroverstijgende zorg als deze is gebaat bij een goede organisatie, bijvoorbeeld via zorgnetwerken. Daarom heeft de Nederlandse Zorgautoriteit een prestatie vastgesteld voor het landelijke netwerk ParkinsonNet.

Aan de wieg van ParkinsonNet staan neuroloog Bas Bloem en bewegingswetenschapper Marten Munneke. In 2000 werken zij samen in het Nijmeegse Radboudumc. Beiden krijgen daar te maken met mensen die lijden aan de ziekte van Parkinson of parkinsonisme. Munneke vertelt: “Doorverwijzing van mensen met Parkinson was lastig, omdat het moeilijk was om in de eerste lijn specialisten te vinden met expertise op dat vlak. Er waren geen gespecialiseerde therapeuten voor de ziekte van Parkinson. Daarom wilden we een select aantal specialisten opleiden en mensen daarnaar doorverwijzen. Dat beviel aan alle kanten dermate goed, dat we dit hebben onderzocht in een studie.” 

In de eerste instantie wordt in acht regio’s een zorgnetwerk rondom de ziekte van Parkinson opgezet. Tegelijkertijd beginnen Bloem en Munneke aan een onderzoek, waarbij ze het effect van hun zorgnetwerk onder de loep nemen. “Uit dat onderzoek bleek duidelijk dat de kosten voor mensen met de ziekte van Parkinson in regio’s met een netwerk lager waren, omdat complicaties werden voorkomen en zorg werd verbeterd. Die uitkomsten waren zo overduidelijk dat zorgverzekeraars ons wilden ondersteunen om dit in heel Nederland op te zetten”, vertelt Munneke.

“Uit onderzoek bleek duidelijk dat de kosten voor mensen met parkinson in regio’s met een zorgnetwerk lager waren omdat complicaties werden voorkomen en zorg werd verbeterd.”

Steun van zorgverzekeraars

Ondanks dat de zorgverzekeraars achter het initiatief van Bloem en Munneke staan, komen ze ook in een moeilijke situatie terecht. Senior beleidsmedewerker Sjoerd Terpstra (Zorgverzekeraars Nederland) vertelt: “ParkinsonNet is gestart als traject dat bijdraagt aan goede zorg, dus dat steunen we graag. Eerst kwam die financiële steun uit beheerskosten, terwijl het idealiter onder reguliere zorgkosten valt. Maar als je die extra kosten onderdeel maakt van je tarieven, zijn de kosten voor zorgaanbieders die mensen met parkinson behandelen hoger dan de bijdrage die je hen geeft. Dat was dus geen goed begaanbare weg.” 

Reguliere zorgkosten versus beheerskosten: wat is het verschil?

Zorgverzekeraars hebben twee soorten kosten: hun reguliere zorgkosten en de beheerskosten. De reguliere kosten die ze maken, zijn de uitgaven voor zorg die is vastgelegd in de Zorgverzekeringswet. Maar een zorgverzekeraar maakt ook beheerskosten voor de uitvoering eromheen, zoals het afhandelen van declaraties van zorgaanbieders, polisbeheer en polisverkoop. Zowel de reguliere kosten als de beheerskosten worden gedekt uit de premies en het Zorgverzekeringsfonds. Via dat fonds is ook een belangrijk element ingebouwd, namelijk de risicoverevening. Deze geldt alleen voor reguliere zorgkosten. Dit element zorgt ervoor dat zorgverzekeraars die voorspelbaar meer zorguitgaven hebben, meer geld krijgen dan zorgverzekeraars die minder zorg hoeven te betalen. Daarom is het belangrijk dat de kosten die de zorgverzekeraar maakt uit het juiste ‘potje’ komen, zodat ze mee kunnen tellen voor de risicoverevening. 

Algemene diensten ten behoeve van verzekerde zorg

Daarom bekijkt Zorgverzekeraars Nederland voor ParkinsonNet hoe zorgverzekeraars deze steun op een andere manier kunnen bieden. Terpstra: “We kwamen toen uit bij de beleidsregel regionale ondersteuning eerstelijnszorg. Die is niet direct gelinkt aan individuele zorgprestaties.” Ondertussen verschijnt in 2018 het rapport ‘De Juiste Zorg Op De Juiste Plek’ van de gelijknamige taskforce. Onder leiding van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) schetste een groep experts kaders voor de transitie naar een zorgsysteem dat het functioneren van mensen centraal stelt. In dit rapport wordt een beloning voor coördinatie en samenwerking genoemd als ‘complex onderwerp dat verder moet worden uitgewerkt’. Toenmalig minister voor medische zorg Martin van Rijn introduceert daaropvolgend de algemene diensten ten behoeve van verzekerde zorg (adz). 

Voorwaarden voor bekostiging opstellen

Maar wat zijn de voorwaarden voor deze nieuwe adz-regeling? Het antwoord op die vraag onderzochten Zorginstituut Nederland en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in opdracht van het ministerie van VWS. Samen met Zorgverzekeraars Nederland en ParkinsonNet wordt bekeken in het Memo Parkinsonnet als ADZ hoe de algemene diensten ten behoeve van verzekerde zorg (adz) uit de Zorgverzekeringswet bekostigd kunnen worden, met ParkinsonNet als casus. Het onderzoek resulteert in de eerste adz-prestatie door de NZa. Beleidsmedewerker Terpstra en zijn collega’s vinden daardoor een passend kader voor de bekostiging van ParkinsonNet. “Door die prestatie kunnen we sinds dit jaar de financiële steun voor ParkinsonNet betalen uit de reguliere zorgkosten.”

Declareren via de adz: wat is daarvoor nodig?

Niet iedereen kan zomaar zorg declareren via de nieuwe adz-regeling. In de beleidsregel voor de adz-prestatie zijn enkele voorwaarden opgenomen. Dat zijn:

  • De adz-zorgaanbieder en de betrokken zorgverzekeraar hebben hiervoor een schriftelijke afspraak gemaakt;
  • de activiteiten dienen ter directe ondersteuning van de betrokken zorgaanbieders bij de verlening van verzekerde zorg;
  • de (beschikbaarheid van) activiteiten komen ten goede aan (individuele) patiënten die de zorg van de betrokken zorgaanbieders ontvangen en bij de betrokken verzekeraar verzekerd zijn, en
  • de kwaliteit van de integrale zorg blijft de verantwoordelijkheid van de betrokken zorgaanbieder.

De verschillende diensten van ParkinsonNet voldoen aan deze punten. Munneke: “Parkinson is een complexe aandoening waar je verstand van moet hebben, anders behandel je te veel of te weinig. Een passende aanpak begint daarom bij expertise van de zorgaanbieders. Je kunt dat zichzelf laten organiseren, maar dat loopt vaak vast. Daarom zorgen wij daarvoor. We laten zorgaanbieders ook kennis uitwisselen op regionaal niveau, bijvoorbeeld via ons online platform en bijeenkomsten. Daarnaast informeren we ook mensen met Parkinson en de mensen om hen heen over beschikbare zorg, het belang van gespecialiseerde zorg en hoe ze daar gebruik van kunnen maken.” Een van de middelen die ParkinsonNet hiervoor inzet, is hun eigen online televisieprogramma: ParkinsonTV

Knelpunten in de financiering van samenwerking

Munneke is tevreden met wat zijn innovatieve zorgnetwerk tot dusver heeft bereikt. Maar hij ziet ook nog verbeterpunten. “Bijvoorbeeld bij gezamenlijk overleg of regionale regie zie je dat dingen nog niet goed zijn geborgd in de bekostiging. Denk daarbij aan multidisciplinair overleg tussen zorgverleners die nu in de eigen tijd worden gepland.” Momenteel stijgt het aantal complexe patiënten doordat het aantal ouderen toeneemt, net als het aantal mensen met parkinson. Overleg is daardoor vaker nodig. “Daarnaast heb je de samenwerking tussen ziekenhuizen en verpleeghuizen. In Groningen heeft Punt voor Parkinson medisch specialisten aan verpleeghuizen gekoppeld voor een kortdurende opname in het verpleeghuis om te voorkomen dat mensen daar langdurig belanden. Dit concept wordt nu ook toegepast in Leeuwarden en Twente. Ook voor deze netwerksamenwerking liggen bekostigingsvraagstukken.”

Tijdelijke oplossing voor integrale bekostiging

Die vraagstukken herkent men ook bij de NZa. Manager Harm Lieverdink houdt zich onder meer bezig met de bekostiging van zorgnetwerken. “Chronische zorg kun je op verschillende manieren financieren. ParkinsonNet is een goede casus geweest om de adz van de grond te krijgen omdat zorgverzekeraars dit initiatief landelijk al omarmden. Maar dit is een tijdelijke tussenoplossing. In de toekomst willen we chronische zorg meer integraal bekostigen in plaats van losse prestaties voor verschillende chronische ziekten.” Het recent ondertekende integraal zorgakkoord biedt hier een basis voor. Voor regionale samenwerkingsverbanden gebeurt dat bijvoorbeeld via regiobeelden en regioplannen, waarbij betrokken partijen onder meer afspraken maken voor knelpunten in de bekostiging. 

“In de toekomst wil de Nederlandse Zorgautoriteit chronische zorg meer integraal bekostigen, in plaats van per ziektebeeld.”

Betaalbare chronische zorg in de toekomst

Ondertussen zet Zorgverzekeraars Nederland zich in om de bekostiging van ParkinsonNet onder te brengen bij de individuele zorgverzekeraars. Terpstra: “De vraag is nog hoe we die verdeelsleutel voor mensen met parkinson inrichten. Als dat duidelijk is, vinden er onderhandelingen plaats. We voelen ons er verantwoordelijk voor om die inhoudelijke discussie ook te voeren met elkaar. Vanaf 2024, met nieuwe contracten, wordt alles toch iets anders omdat de verantwoordelijkheid naar de zorgverzekeraar gaat. De uitdaging is of alle zorgverzekeraars dan nog op een lijn zitten.” Op een breder niveau ziet Terpstra ook kansen in de adz-prestatie van ParkinsonNet. “Wat ons betreft is het een logische route om dit groter te maken en te kijken naar bijvoorbeeld alle neurologische aandoeningen. Zo krijg je een grotere groep patiënten en zouden kosten in de toekomst ook betaalbaar moeten blijven.”